Najpre valja reći da je fotografija “ukradena“ od pančevačke prijateljice i afirmisane pesnikinje Jasmine Topić, prećutne članice našeg tima. Hvala, Jasmina! Krademo još jednu iz iste serije.
Projekat Svi jezici Pančeva započeli smo 2023. godine, uz finansijsku, i svaku drugu, podršku Lokalne fondacije Pančeva. Pokušali smo da makar načnemo temu nacionalnih manjina i njihovih jezika.
Snimili smo puno razgovora sa predstavnicima manjina, koje možete preslušati ovde.
Izabrali smo Pančevo jer je najbliži grad Beogradu (da, 20 minuta vožnje od našeg ofisa u Drinčićevoj), jer je ljupko, skockano, bogato istorijom, nepretenciozno.
Dođete na kafu i promenite frekvenciju – na srednjoevropsku. Vojvodina je, bez dileme (ali i bez dodvoravanja ijednom narativu, bilo antievropskom, bilo proevropskom), naša vrlo jasna, organska veza sa tim kulturološkim podnebljem.
Zemun je sličan, mada ne banatski već bivši sremski grad, dvostruko veći po broju stanovnika trenutno (200.000 spram 100.000, okvirno), umnogome srodan po sudbini Pančevu, ali beogradizovaniji, “zaraženiji“ velikim gradom, etnički monolitniji.
Zemun je postao beogradska opština i prestao da bude višenacionalna, multietnička, zapravo vojvođanska, sredina, za razliku od Pančeva.
Pod ovim pojmom ne mislimo na to da u Zemunu nema porodica koje vuku strano poreklo – nemačko, češko, slovenačko, već da naprosto nisu negovali jezik, pa ni identitet, na način kao što je to bio slučaj u Pančevu.
Evo jednog zemunskog primera, divne male antikvarnice, na Magistratskom trgu, koju drži gospođa čiji je otac poreklom Nemac. (i sam natpis je na nemačkom, ali se slabo vidi)
Tu smo pazarili, simbolički, udžbenik za mađarski jezik iz 1903. (po Olendorf metodi koju je Nušić ismevao u Autobiografiji!), jednu noviju istoriju nemačke književnosti, i dve stare razglednice. Na jednoj je prikaz Mocarta kako diriguje svoj poslednji Rekvijem, na drugoj su Niče i Vagner, štampa WienerKunst, očito u doba procvata nacizma i zloupotrebe ovih velikana, pogotovo Ničea.
U Zemunu postoji zdanje, u Cetinjskoj ulici, gde je Eugen Savojski svojevremeno odseo, u tadašnjoj kafani Beli medved (kao što je pak u Brašovu, gde smo nedavno bili, kralj Matija Korvin u jednoj od centralnih kafana u gradu navodno pojeo 6 jaja i ostavio zapis o tome!).
Kad smo kod Ojgena nije se nikad obreo u Pančevu, ali je, kažu, nadzirao izgradnju, tj. utvrđenje 1717. Car Jozef II je pak posetio oba, tada južnougarska, grada.
O Zemunu bi se moglo podosta pisati: o Lagumskoj ulici, čarobnjačkoj, zaglavljenoj između Gospodske i nekako Gardoša, o Dunavu kao entitetu, o kući Dimitrija Davidovića, tvorca prvih srpskih novina, o Teodoru Herclu od koga potiče čuvena Ako nešto želiš, onda to više nije san (čija kuća se nalazila u Herclovoj 10), o evangelističkoj crkvi u Prvomajskoj koja je srušena a na njenim temeljima podignuta je OŠ Petar Kočić.
Naziv Gospodska ulica, koju je imao i Beograd (današnja Brankova), može se naći u austrijskim gradovima, pa i Beč i Grac imaju Herrengasse, kao i Zemun. Pančevo začudo nema. Oba grada imaju Gornji grad (Oberstadt).
Naravno, i magistrati se mogu naći u tom delu sveta, i pravnog uređenja, pa i Beč ima magistrat / gradsku upravu. I Zemun i Pančevo su ih svakako imali.
U pančevačkom magistratu danas je gradski muzej. A to nam daje šlagvort da kažemo ponešto o jednoj drugoj upravnoj zgradi. O takozvanoj štapskoj zgradi.
Proveli smo jednu noć ovde, i to baš 18/19. januar (bogojavljensku noć!).
Ovo zdanje bilo je sedište uprave nemačko-banatske regimente, do 1894. Tada postaje Grand hotel Hungaria, a posle 1918. hotel je preimenovan u Beograd.
Posle 1945. objekat je, naravno, nacionalizovan, i tu ćemo se zaustaviti.
Zanima nas period do 1918. samo zato što je to period u kome su se najviše naseljavale nacionalne manjine, a to je tema našeg projekta.
Hodnik pri ulazu u hotel, koji se danas zove Grand hotel Hedonist, očuvao je autentične ukrase (restaurirane, svakako) iz toga doba.
Sobe su malobrojne (ukupno 11) i smeštene na prvom spratu, gde su nekada bile kancelarije Uprave. Naša “kancelarija“ gledala je na park, plato ispred gradske skupštine i krajičak Trubača.
Na zidu sobe bila je slika sa citatom Mike Antića, part-tajm Pančevca.
Prepis citata:
Kažnjavan za sve što pomislim, a kamoli što počinim,
osumnjičen sam za nežnost
i proglašen sam krivim što ljubav ne gasim mržnjama, već novom, većom ljubavlju
i život ne gasim smrtima, već nečim drukčije živim.
Koincidencija: sećajući se svog detinjstva u Pančevu, on je pisao baš o običaju za Bogojavljenje – kada Gornjani (stanovnici Gornjeg grada) jurcaju gradom na konjima.
Jeste li poželeli želju za bogojavljensku noć!?
Uskoro ćemo vas ugostiti na događaju gde ćemo predstaviti publikaciju Svi jezici Pančeva, uz dimnjak-kolač i vino.
Pratite nas za još recepata kako da provedete noć na neobičnom mestu, na neobičan datum, a da od toga posle nastane i neka mini-reportaža!